Hoe communiceer jij?

Transactionele analyse  is de term die gebruikt wordt voor een persoonlijkheidstheorie , ontwikkeld door  Eric Berne in de jaren 50.  Deze theorie gaat er vanuit dat ervaringen in de vroege levensjaren ervoor zorgen dat een mens besluiten neemt over zichzelf en zijn omgeving.

Men gaat er bijvoorbeeld vanuit dat mensen communiceren vanuit het perspectief van één van de 3 rollen.  Die zijn : de ouderrol, de volwassenrol en de kindrol. En dit heeft niks met je leeftijd te maken, maar meer met de wijze waarop de persoon naar zichzelf en de wereld kijkt. En dus communiceert. Lees over de rollen en ga na hoe jij dat doet..

Typerend : zorgen , bekritiseren.

Als je vanuit de ouderrol communiceert, dan breng je normen, waarden en oordelen over. Adviserende, bekritiserende, betuttelende en autoritaire uitlatingen komen uit de ouderrol, Maar ook beschuldigingen, veroordelen, dreigen en mopperen. Of juist heel erg zorgzaam, bemoeien en de redder spelen.  

De ouderrol kent een tweetal varianten namelijk de ‘zorgende rol’ en de ‘kritische rol’. In principe schrijft de ouderrol graag voor. Je moet of je moet niet. 'Je mag niet, let op, pas op, je zult toch echt want anders….., dit kan toch echt niet.' De ouderrol is norm voorschrijvend voor andere mensen. Dit is goed en dat is niet goed. Oftewel: wij weten wat goed is voor een ander. Oordelen en veroordelen zit er sterk in. Uitgesproken meningen over goed en slecht gedrag, goede en slechte gewoonten legt de ouder graag op aan anderen. Uitlatingen zijn zorgend en bekritiserend, hier komen de voorbeelden.

• Maak je daar maar niet druk om, daar zorgen wij wel voor
• Zit je daar nu echt over in? Je staat er écht niet alleen voor………
• Zal ik dat even voor je doen?
• Als ik kijk wat voor talent er in jou zit, dan mag je daar écht wel wat mee gaan doen
• Je begrijpt toch niet dat ze zo stom konden zijn
• Ja hoor, daar kom je nu pas mee aan? We hadden toch afgesproken dat?
• Je zult moeten begrijpen dat je als leidinggevende een voorbeeldfunctie hebt
• Pas wel op dat je de deadline niet over het hoofd ziet
• Ik wil gewoon dat iedereen zich aan de afspraken houdt en daarmee is het over en uit
• Ja dat hij in de puree zit, is zijn eigen schuld. Dan had hij maar bij zijn vrouw moeten blijven
• Ik ga je nu niet helpen: door jouw eigen stommiteiten heb jij je in de nesten gewerkt
• Zal je dat nu wel doen?      

Typerend: verantwoordelijkheid nemen

Vanuit de volwassenrol laat je je niet leiden door (voor)oordelen en gevoelens. Kenmerkend zijn hier: vragen, luisteren, denken, analyseren en informatie verzamelen. Alleen de volwassenrol brengt effectieve communicatie tot stand, vanwege deze 5 uitgangspunten:

1. het is gericht op het vervullen van mijn behoeften waar ik mij verantwoordelijk voor weet
2. ik begrijp en accepteer dat de ander verantwoordelijk is voor zijn [eigen] behoeften en laat de verantwoordelijkheid hiervoor bij de ander liggen
3. ik begrijp dat ik verantwoordelijk ben voor mijn gevoelens en dat deze te maken hebben mijn [on]vervulde behoeften
4. ik begrijp dat de ander verantwoordelijk is voor zijn gevoelens en dat deze te maken hebben met zijn/haar [on]vervulde behoeften
5. ik spreek geen oordeel uit over de ander, maar vertel wat ik meen waar te nemen

Kenmerkend aan de volwassenrol is: verantwoordelijkheid nemen. Verantwoordelijkheid voor eigen behoeften, eigen gevoelens. De volwassenrol kan de ander aanvaarden zoals hij/zij is maar aanvaardt ook zichzelf. Het is een soort ‘autonomie’.

Lees ook over geweldloze communicatie

Typerend: gericht op aandacht en goedkeuring van de ander.

Vanuit de kindrol ben je gericht op aandacht en de goedkeuring van de ander.  Het kind doet dit door heel gehoorzaam te zijn [geduld hebben, anderen naar de zin willen maken, zich afhankelijk en passief opstellen, slachtoffer zijn] of juist door te rebelleren!

Een voorbeeldje:

Een vrij volwassen vraag:

'Heb je je X-plan voor me, ik heb het morgen nodig.'

Antwoord kindrol: [rebellerend] 'Je ziet toch dat ik het heel druk heb, ik wilde ook nog eerder naar huis gaan, want ik moet nog langs de bakker.'

Antwoord volwassenrol: 'ik ga kijken wat ik voor je kan doen, hoe laat heb je het morgen uiterlijk nodig?'

Antwoord ouderrol: 'je komt ook altijd op het laatste moment dit soort vragen, als je me dat nu eens eerder zou vragen, dat zou een hoop schelen..'

Voorbeelden van communicatie in de kindrol

• Dit kan ik echt niet hoor, dit is aan mij niet besteed
• Voortdurend bevestiging vragen: doe ik het wel goed?
• Kijk eens hoe goed ik het doe!
• Ik weet het allemaal niet meer hoor, moet nog zien hoe het afloopt
• Ach ja, er is toch niets aan te doen
• Ik ben niet meer te helpen
• We zingen het nog even uit en dan zien we wel verder
• We kijken wel hoe ’t gaat, afwachten maar
• Op mijn leeftijd vind je toch geen baan meer